Podobnie D. Sweetser stwierdza, że do­nioślejszy wpływ niż osobowość członków ro­dziny i środowisko zewnętrzne wywiera stały w danej rodzinie układ stosunków, czyli „porzą­dek społeczny” lub „konfiguracja grupy”. Zaburzenie osobowości rodziców może być dodatkowym czynnikiem ułatwiającym rozwoj u dzieci cech neurotycznych lub aspołecznych tendencji, ale działanie tego czynnika me jest tak silne jak wpływ złego pożycia. Przy dobrym pożyciu może nastąpić wyrównanie zaburzeń osobowości dzięki terapeutycznym wpływom interakcji między małżonkami. Spośród rodzin, w których rodzice lub jedno z nich wykazuje zaburzenia osobowości, aspołeczne skłonności u młodzieży rozwijają się raczej w tych rodzi­nach, w których pożycie małżeńskie jest złe.

Należy przypuszczać, że rodzice o zaburzonej osobowości popadali w długotrwałe nieporozu­mienia małżeńskie i w następstwie wywoływali zaburzenia stosunków rodzinnych. Natomiast w rodzinach, które żyły zgodnie, nie stwierdzo­no aspołecznego zachowania, które^ można by przypisać zaburzeniu osobowości któregoś z rodziców. Jaki rodzaj dysharmonii w rodzime, przyczy­nia się do wykolejenia się dzieci? Zaburzenia więzi interpersonalnych mogą mieć formę ak­tywną, jawnej agresji (kłótnie, wrogość, bojki) związaną z postawą odtrąca jącą bądz formę dystansu powstałego na tle braku uczuc pozytywnych, obojętności uczuciowej (stosunki chłodne i formalne, brak zaangażowania uczu­ciowego, poczucia wspólnoty, chęci współdziała­nia), związaną z postawą unikaj ą c ą. Jeśli brak serdeczności między samymi rodzi­cami, może wystąpić u nich też brak serdecz­ności wobec dzieci. W obu wypadkach dystans grozi wykolejeniem się dzieci.

Dysharmonia w rodzinie dostarcza dziecku wzorów agresji, niestałości, wrogości i aspołecz­nego zachowania, które przejmuje na zasadzie procesu modelowania. W rodzinie, gdzie panują harmonijne stosunki między rodzicami, a inter­akcje dziecka z nimi są serdeczne, uczy się ono zachowań społecznych, uczy się właściwego po­stępowania z innymi ludźmi, rozwiązywanie konfliktów w drodze wzajemnego porozumie­nia.Na dziecko oddziałują nie tylko interakcje między rodzicami. Uczestniczy ono w całości interakcji, jakie mają miejsce w rodzinie. Ry­sunek zamieszczony niżej przedstawia sfery wzajemnych oddziaływań w rodzinie składają­cej się z rodziców i dziecka.

Koła symbolizują pole oddziaływania każdej z osób, zaś przestrzenie powstałe z przecinania się kół wskazują pola wzajemnych oddziaływań. Przy trzech osobach mamy cztery sfery oddzia­ływań międzyosobowych: między rodzicami (1), między matką a dzieckiem (2), między ojcem a dzieckiem (3), między obojgiem rodziców a dzieckiem (4). Kierunków interakcji jest od­powiednio więcej, tj. osiem. Gdy dodamy jeszcze jedną osobę, np. brata czy siostrę dziecka lub babcię, wówczas przy czterech osobach otrzy­mamy aż jedenaście sfer oddziaływań między­osobowych (do wymienionych czterech docho­dzą sfery oddziaływań: między babcią i matką; babcią i ojcem; rodzicami i babcią; babcią i dzieckiem; matką, babcią i dzieckiem; ojcem, babcią i dzieckiem).

Jeżeli interakcje między członkami rodźmy przebiegają w dobrym klimacie emocjonalnym, wzbogacają one doświadczenia i osobowość dziecka. Każda z osób w rodzinie dostarcza dziecku nowych doznań przez swą niepowta­rzalną indywidualność, a rozwiązywanie drob­nych konfliktów międzyosobowych, które nie­uchronnie się zdarzają, uczy dziecko umiejęt­ności współżycia społecznego. Jeśli natomiast atmosfera emocjonalna, w jakiej przebiegają interakcje, jest chłodna, nieprzyjemna, pełna napięcia, wroga, wówczas działają one na dziec­ko destruktywnie, a nawet stają się czynnikiem uszkadzającym.Przy większej liczbie osób w ro­dzinie łatwiej jest o zapalne ognisko i konflikty oraz o nagłe zmiany klimatu uczuciowego i ty­pów interakcji — od serdecznych i ciepłych do wrogich, pełnych spięć.

Można wyróżnić dwa główne typy powięk­szania się rodziny trzyosobowej (rodzice i dziec­ko): wielodzietność w ramach rodziny dwupoko­leniowej i rodzina trzypokoleniowa. W każdym z tych wypadków inny jest wpływ rodziny na dziecko. Inaczej oddziałują na nie zakłócenia stosuników w świecie dziecięcym, a inaczej ze światem dorosłych czy w świecie dorosłych.Tak więc sytuacja ostrej rywalizacji między rodzeństwem przy oddziaływaniu rodziców po­wodującym uprzywilejowanie jednego z dzieci działa na drugie destrukcyjnie, gdyż nie daje mu pewności, że jest kochane, nie zapewnia też dostatecznego poczucia bezpieczeństwa. Równie czuły stosunek rodziców do obojga dzieci sprzy­ja rozładowywaniu napięć towarzyszących kon­fliktom, daje poczucie bezpieczeństwa, obniża stopień rywalizacji i zazdrości, ułatwia nabywa­nie umiejętności rozwiązywania sytuacji kon­fliktowych.

Jeżeli rodzeństwo jest różnej płci, stwarza to dodatkowe możliwości uczenia się zachowań społecznych związanych z płcią, a także współżycia społecznego. Współżycie dziecka z rodzeństwem, będące naturalną formą szerszych kontaktów dziecięcych zbliżonych do rówieśniczych, dostarcza bodźców głównie dla rozwoju społecznego i umiejętności współdzia­łania w grupie dziecięcej. Sytuacje konfliktowe między dorosłymi w większym stopniu sprzyjają powstawaniu u dzieci zaburzeń zachowania niż sytuacje kon­fliktowe w świecie dziecięcym. Dorośli bowiem, a szczególnie rodzice, dają dzieciom poczucie bezpieczeństwa i oparcie, stanowią dla nich wzo­ry osobowe, są wyznacznikami norm — co wol­no, a czego nie wolno, co należy, a czego nie należy. Harmonia postaw i dążeń wychowaw­czych w świecie dorosłych sprzyja harmonijne­mu rozwojowi dziecka i kształtowaniu jego cha­rakteru.

Jeśli czwartą osobą w rodzinie jest babcia i stale zajmuje się dzieckiem, sytuacja się kom­plikuje. Przewaga świata dorosłych w życiu dziecka staje się znaczna, a o pełną harmonię ich współżycia może być trudno. Chociaż opie­ka babci pozwala na stymulację rozwoju po­znawczego, uczuć przywiązania i mowy, wy­chowywanie dzieci w rodzinach trzypokoleniowych nasuwa szereg problemów wychowaw­czych nie znanych rodzinom dwupokoleniowym. Przede wszystkim trudniej o harmonię w życiu rodziny, a przedmiotem konfliktów często staje się wychowanie dziecka. Babcie i dziadkowie traktują dzieciństwo głównie jako okres dozna­wania przyjemności i mają znacznie więcej po­błażliwości dla dzieci, zwłaszcza że nie ponoszą odpowiedzialności za wychowanie, nadzór i dys­cyplinę. Postawa ta powoduje zwiększenie suro­wości rodziców w stosunku do dziecka.

Bywa też przeciwnie: babcie i dziadkowie uważają, że dziecko zanadto wymyka się ich kontroli, nie mogą go opanować, nadążyć za nim, wobec czego uznają je za niegrzeczne czy wręcz nieznośne i domagają się od rodziców sankcji dyscyplinarnych. W każdej z tych dwu krańcowych sytuacji (a może być jeszcze kilka innych) postępowanie z dzieckiem staje się przedmiotem dyskusji i sporów. Dziecko widzi, że rodzice i ich poglądy podlegają krytyce i komentarzom dziadków. Konflikty między dziadkami i rodzicami są niebezpieczne dla roz­wijającej się osobowości dziecka. Jeśli w domu jest kilka osób dorosłych, które dziecko kochają i są dla niego autorytetem, a osoby te wyrażają różne zdania w podstawowych sprawach jego dotyczących, dziecko nie ma jednolitego wzoru, nie może sobie stworzyć normy i nie może tej normy zinternalizować. Utrudnia mu to kształ­towanie charakteru, wpływa na zwiększenie pobudliwości i agresywności oraz na zachowa­nie typu „niegrzeczne dziecko”.